Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam), Người khẳng định:“Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thực đã thành một nước tự do và độc lập. Toàn thể dân Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mệnh và của cải để giữ vững quyền tự do và độc lập ấy”. Sự kiện này không chỉ giải phóng Việt Nam khỏi ách nô lệ mà còn mở ra kỷ nguyên tự do, dân chủ. Sau 80 năm, tinh thần ấy vẫn rực cháy, truyền cảm hứng cho mọi thế hệ. 

Bối cảnh lịch sử đầy thách thức

Năm 1945, Việt Nam chìm trong đau thương dưới ách thống trị kép của thực dân Pháp và phát xít Nhật. Thực dân Pháp bóc lột tài nguyên, áp đặt thuế quan nặng nề, biến đất nước ta thành thuộc địa của chúng. Tháng 9-1940, phát xít Nhật vào Đông Dương, cùng với thực dân Pháp đàn áp, bóc lột nhân dân ta. Nạn đói Ất Dậu năm 1945 là đỉnh điểm bi kịch, cướp đi sinh mạng hơn 2 triệu người, chiếm gần 10% dân số lúc bấy giờ. Những hình ảnh người dân đói khát, gục ngã trên đường phố Hà Nội hay các làng quê miền Bắc đã khắc sâu nỗi đau dân tộc.

Trong bối cảnh đó, Đảng Cộng sản Việt Nam thành lập năm 1930, đã lãnh đạo Mặt trận Việt Minh kêu gọi toàn dân đứng lên. Từ ngày 13/8/1945, khi Nhật đầu hàng Đồng minh, tạo khoảng trống quyền lực, phong trào Tổng khởi nghĩa lan rộng. Chỉ trong hai tuần, nhân dân giành chính quyền tại Hà Nội (19/8), Huế (23/8), và Sài Gòn (25/8). Các đội tuyên truyền vũ trang của Việt Minh đã dán truyền đơn, treo cờ đỏ sao vàng, khơi dậy tinh thần cách mạng. Thắng lợi này không chỉ là chiến thắng quân sự mà còn là cuộc nổi dậy của ý chí dân tộc.

Thành tựu vĩ đại và tầm ảnh hưởng

Cách mạng Tháng Tám là cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân đầu tiên thành công ở một nước thuộc địa, đánh dấu bước ngoặt lịch sử. Nó lật đổ ách thống trị của thực dân Pháp gần 100 năm, phát xít Nhật 5 năm, và chế độ phong kiến hàng nghìn năm. Ngày 2/9/1945, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời – nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á, đặt nền móng cho một xã hội bình đẳng, tự do.

Thành tựu này có sức lan tỏa mạnh mẽ. Cách mạng Tháng Tám truyền cảm hứng cho các phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới. Ở châu Á, Indonesia tuyên bố độc lập chỉ hai ngày sau (17/8/1945), lấy Việt Nam làm gương. Ở châu Phi, các nước như Algeria học hỏi mô hình Việt Minh để đấu tranh chống Pháp. Tuyên ngôn Độc lập của Hồ Chí Minh, với lập luận sắc bén về quyền tự quyết, đã đặt Việt Nam ngang hàng các quốc gia độc lập, thách thức hệ thống thực dân cũ.

Hơn nữa, cách mạng đã khơi dậy sức mạnh đoàn kết dân tộc. Từ nông dân, công nhân đến trí thức, tất cả cùng đứng dưới ngọn cờ Việt Minh. Câu chuyện về bà Nguyễn Thị Minh Khai, một nữ chiến sĩ cách mạng, đã hy sinh nhưng để lại tinh thần bất khuất, là minh chứng cho sự đoàn kết ấy. Thắng lợi Tháng Tám chứng minh rằng một dân tộc nhỏ bé, nếu đồng lòng, đã làm nên kỳ tích.

Sức sống trong thời đại mới

Sau 80 năm, tinh thần Cách mạng Tháng Tám vẫn là ngọn lửa soi đường cho Việt Nam. Từ một quốc gia nghèo nàn, Việt Nam đạt tăng trưởng kinh tế, với GDP bình quân tăng 6-7% mỗi năm từ 1986 đến 2020. Tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 58% năm 1993 xuống còn 1,1% năm 2025 (chuẩn đa chiều). Cải cách đã thu hút hơn 400 tỷ USD vốn FDI từ 1986 đến 2023, nâng quy mô kinh tế năm 2025 ướt đạt trên 510 tỷ USD, xếp thứ 32 thế giới, nằm trong nhóm 20 nền kinh tế hàng đầu về thương mại và thu hút đầu tư nước ngoài, thu nhập đầu người ước đạt trên 5000 USD[1].

[1] Dự thảo các Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng